KESS 2 Astudiaeth Achos Alumni KESS 2 : Dr Abigail Lowe

Dr Abigail Lowe, Gwyddorau Biolegol :
Ymchwilydd Botanegol ac Infertebratau yng Ngardd Fotaneg Genedlaethol Cymru

Mae gerddi’n gynefinoedd hanfodol i bryfed peillio, gan ddarparu adnoddau blodeuol ac ardaloedd nythu. Mae llawer iawn o gefnogaeth gyhoeddus i dyfu planhigion sy’n “gyfeillgar i bryfed peillio” ond, er bod rhestrau yn bodoli o’r planhigion sydd orau ar gyfer peillwyr, maent fel arfer yn anghyson, heb eu cefnogi’n dda gan ymchwil wyddonol, ac yn targedu grŵp cyfyngedig o bryfed peillio. I fynd i’r afael â’r broblem hon, roedd fy ymchwil PhD yn cynnwys defnyddio metabarcod DNA i nodi pa blanhigion y mae cacwn, gwenyn mêl, gwenyn unigol, a phryfed hofran yn ymweld â nhw. Canlyniadau allweddol y gwaith hwn yw bod mwy o wybodaeth am ryngweithiadau peillwyr planhigion i gefnogi cadwraeth peillwyr, a’r gallu i wella rhestrau argymhellion planhigion ar gyfer garddwyr a thirfeddianwyr.

Cwblheais fy ngradd israddedig mewn Bioleg ym Mhrifysgol Southampton, pan ymgymerais â blwyddyn mewn diwydiant yng Ngardd Fotaneg Genedlaethol Cymru (GFGC). Yn ystod fy mlwyddyn diwydiant, roeddwn yn rhan o’r tîm a arweiniodd brosiect llwyddiannus gyda’r nod o ddadansoddi patrymau chwilota nythfeydd gwenyn mêl gan ddefnyddio metabarcod DNA. Arweiniodd y berthynas hon gyda GFGC a Dr Natasha de Vere fi i wneud cais am ysgoloriaeth KESS 2 ar gyfer prosiect dilynol yn ymchwilio i batrymau chwilota amrywiaeth ehangach o bryfed peillio. Roedd y prosiect hwn yn bartneriaeth rhwng Prifysgol Bangor (goruchwyliwr academaidd: Yr Athro Simon Creer) a GFGC (goruchwyliwr cwmni: Dr Natasha de Vere), lle bûm yn gweithio trwy gydol fy PhD.

Ar ôl cwblhau fy PhD, cefais rôl fel Ymchwilydd Botanegol ac Infertebratau yn yr adran Wyddoniaeth. Mae fy rôl yn cynnwys cynnal a chyhoeddi ymchwil ar blanhigion a phryfed peillio, cydweithio â sefydliadau cadwraeth ar brosiectau sy’n cefnogi bioamrywiaeth a darparu cyngor, hyfforddiant, ac ymgysylltu ar bryfed peillio i amrywiaeth o gynulleidfaoedd.

CYDWEITHREDIAD DIWYDIANT

Roedd cael fy lleoli yng Ngardd Fotaneg Genedlaethol Cymru ar gyfer fy mhrosiect KESS 2 yn rhoi profiad PhD unigryw gyda llawer o fanteision. Mae GFGC yn sefydliad a gydnabyddir yn rhyngwladol ar gyfer metabarcodio DNA peillwyr planhigion ac mae wedi bod yn rhan o nifer o brosiectau KESS 2 fel partner prosiect. Yn ystod cyfnod fy mhrosiect, bûm yn gweithio gyda dau fyfyriwr KESS 2 arall, Dr Laura Jones a Dr Lucy Witter, a oedd hefyd yn ymgymryd â phrosiectau PhD yn yr un maes ymchwil. Mae gweithio ochr yn ochr ag ymchwilwyr yn yr un maes wedi bod yn amhrisiadwy o ran darparu cymorth a chyfleoedd cydweithredol. Yn yr un modd, bu gweithio o fewn y grŵp Ecoleg ac Esblygiad Moleciwlaidd ym Mhrifysgol Bangor yn darparu arbenigedd moleciwlaidd ac ystadegol hanfodol gan ymchwilwyr a ddefnyddiodd yr un technegau ar gyfer ystod eang o gymwysiadau.

Mae ymgysylltu â’r cyhoedd yn flaenllaw yn nodau’r Ardd, gan fy ngalluogi i ennill llawer iawn o brofiad wrth gyflwyno fy ymchwil i amrywiaeth eang o gynulleidfaoedd gan gynnwys plant ysgol, grwpiau cadw gwenyn a garddio, a gwyddonwyr mewn cynadleddau. Yn ogystal â sgyrsiau cyhoeddus, rydw i wedi siarad ar raglen teledu Springwatch y BBC, ar BBC Radio Wales a BBC Radio Cymru i drafod pryfed peillio a fy ymchwil. Rwyf hefyd wedi lledaenu fy ymchwil i adran Addysg yr Ardd ar gyfer gweithgareddau sy’n ymwneud â gwenyn ac wedi arwain teithiau cerdded gwenyn a gweithgareddau cysylltiedig yn fewnol ac yn allanol.

EFFAITH

Mae’r prosiect hwn a ariannwyd gan KESS wedi arwain at gyhoeddi dau bapur ymchwil o’m thesis, gyda thraean yn cael eu hadolygu a phedwerydd wrthi’n cael eu paratoi. Rwyf hefyd wedi cydweithio ag aelodau eraill o dîm ymchwil yr Ardd Fotaneg, gan gyfrannu fel cyd-awdur i ddau gyhoeddiad pellach ar chwilota gwenyn mêl. Y tu allan i’m tîm ymchwil, rwyf wedi cydweithio ag ymchwilwyr o amrywiol sefydliadau ledled y byd ar bapur adolygu ar fetabarcodio DNA paill sy’n cael ei adolygu ar hyn o bryd, a phennod mewn llyfr ar ystyriaethau dylunio ar gyfer arolygon metabarcodio eDNA. Rwyf hefyd wedi gweithio gyda Llywodraeth Cymru i roi cyngor ar y planhigion mwyaf priodol ar gyfer peillwyr ar gyfer eu llyfryn Plannu ar gyfer Peillwyr fel rhan o’u Cynllun Caru Gwenyn.

Mae fy ymchwil wedi cyfrannu at ‘Gynllun Sicrwydd Arbed Peillwyr’ yr Ardd Fotaneg, sef y cynllun label cyntaf o’i fath sy’n rhoi’r hyder i arddwyr wybod pa blanhigion sy’n dda i bryfed peillio a’r amgylchedd. Profwyd bod planhigion sy’n cael eu harddangos ar y logo Arbed Peillwyr yn cefnogi peillwyr trwy ymchwil DNA ac maent wedi’u tyfu mewn compost di-fawn heb ddefnyddio pryfleiddiaid synthetig.

UCHAFBWYNTIAU CYFRANOGIAD KESS 2

Fel rhan o fy ysgoloriaeth KESS 2, bûm yn ffodus i fynychu dwy gynhadledd ryngwladol i gyflwyno fy ngwaith. Mynychais Gyngres Bioleg Cadwraeth Ewropeaidd yn Jyväskylä, y Ffindir yn fy mlwyddyn gyntaf i gyflwyno poster ymchwil o fy mhrosiect. Yn fy ail flwyddyn, rhoddais gyflwyniad llafar yng Nghynhadledd Ryngwladol Barcode of Life yn Trondheim, Norwy. Roedd y ddwy gynhadledd hyn yn gyfle gwych i rwydweithio ag ecolegwyr a dysgu gan amrywiaeth o ymchwilwyr.

Uchafbwyntiau eraill a ddeilliodd o fy ysgoloriaeth KESS 2 oedd cyfarfod â phobl nodedig fel Ei Uchelder Brenhinol Tywysog Cymru, Prif Gynghorydd Gwyddonol Cymru (Peter Halligan) a nifer o swyddogion y llywodraeth ar ymweliadau â’r Ardd Fotaneg, gan gyfleu pwysigrwydd peillwyr a sut mae fy ngwaith ymchwil yn cyfrannu at eu cadwraeth.

Abigail Lowe yn cyfathrebu ei hymchwil KESS 2 i Ei Uchelder Brenhinol Tywysog Cymru

Caniataodd KESS 2 i mi wneud fy ymchwil yn fy ngwlad enedigol, sef Cymru, ac mae wedi fy ngalluogi i barhau i weithio gyda sefydliad sydd wedi bod yn hanfodol i’m datblygiad gyrfa. Mae’r prosiectau cydweithredol y mae KESS 2 yn eu cefnogi yn unigryw ac wedi’u hintegreiddio â datblygiad sgiliau lefel uchel, gan ddarparu dewis arall deniadol i leoliad academaidd traddodiadol. Darparodd KESS 2 gyfoeth o gyfleoedd hyfforddi i mi er mwyn cynorthwyo fy natblygiad gyrfa ac rwy’n ddiolchgar iawn amdanynt. Rwy’n hyderus fy mod wedi ennill sgiliau ymchwil academaidd gwerthfawr ochr yn ochr â’r rhai sydd eu hangen ar gyfer gyrfa ym maes cadwraeth bioamrywiaeth.

Y PARTNER CWMNIA

Lleolir Gardd Fotaneg Genedlaethol Cymru yn Llanarthne, Sir Gaerfyrddin. Mae’n atyniad twristaidd sy’n ymroddedig i ymchwil a chadwraeth bioamrywiaeth, cynaladwyedd, dysgu gydol oes, a mwynhad yr ymwelydd. Mae’r Ardd yn ganolfan o fri rhyngwladol ar gyfer cadwraeth ac ymchwil bioamrywiaeth, yn enwedig ar gyfer metabarcodio DNA planhigion-peillwyr.

Dywedodd Dr Laura Jones, o Ardd Fotaneg Genedlaethol Cymru “Mae’r Ardd yn ymroddedig i hyfforddi’r genhedlaeth nesaf o wyddonwyr planhigion, cenhadaeth sy’n cael ei chynorthwyo gan brosiectau cydweithredol fel KESS 2. Mae’r adran Wyddoniaeth wedi elwa’n fawr o brosiect Abigail, gan gyfrannu at ein corff cyffredinol o ymchwil ar hoffterau pryfed peillio o ran chwilota. Mae Abigail wedi bod yn hyrwyddwr yr Ardd, gan ymgysylltu â miloedd o bobl ledled Cymru a thu hwnt trwy gyfrwng y Gymraeg a’r Saesneg ar werth peillwyr, gan ledaenu ein gwaith hanfodol ac ysbrydoli eraill i gefnogi bioamrywiaeth.”

CYHOEDDIADAU

Lowe A., Jones L., Brennan G., Creer S., de Vere N. 2022a. Seasonal progression and differences in major floral resource use by bees and hoverflies in a diverse horticultural and agricultural landscape revealed by DNA metabarcoding. Journal of Applied Ecology. doi:10.1111/1365-2664.14144

Lowe, A., Jones, L., Witter, L., Creer, S., de Vere, N. 2022b. Using DNA Metabarcoding to Identify Floral Visitation by Pollinators. Diversity, 14, 236, doi:10.3390/d14040236.

Jones, L. Lowe, A., Ford, C.R., Christie, L., Creer, S., de Vere, N. 2022. Temporal patterns of honeybee foraging in a diverse floral landscape revealed using pollen DNA metabarcoding of honey. Integrative and Comparative Biology, icac029, https://doi.org/10.1093/icb/icac029

Jones, L., Brennan, G.L., Lowe, A., Creer, S., Ford, C.R., de Vere, N., 2021. Shifts in honeybee foraging reveal historical changes in floral resources. Communications Biology 4, 37. doi: 10.1038/s42003-020-01562-4

de Vere, N., Jones, L. E., Gilmore, T., Moscrop, J., Lowe, A., Smith, D., … Ford, C. R. 2017. Using DNA metabarcoding to investigate honey bee foraging reveals limited flower use despite high floral availability. Scientific Reports, 7, 1–10. https://doi.org/10.1038/srep42838